Đọc hiểu Ngữ văn 10: Bộ câu hỏi đọc hiểu bài Thạch Sanh (Đề 2)

" THẠCH SANH(1)
(Trích Kho tàng truyện Nôm khuyết danh)
Tóm tắt tác phẩm: Thạch Sanh mồ côi, làm nghề đốn củi, sống ở gốc đa, được một người bán rượu tên là Lý Thông kết nghĩa anh em. Trong vùng có con trăn tinh bắt người để ăn thịt nên dân lập miếu thờ và hằng năm phải nộp một mạng người cho nó mới được yên ổn làm ăn. Năm đó, đến lượt Lý Thông phải đi nộp mạng, Thông đã lừa Thạch Sanh đi thay mình. Thạch Sanh giết được trăn tinh, lấy được bộ cung tên bằng vàng. Lý Thông đoạt công của Thạch Sanh, được nhà vua phong làm đô đốc. Công chúa Quỳnh Nga bị yêu tinh đại bàng cắp đi, Thạch Sanh trông thấy liền giương cung bắn, đại bàng bị thương. Nhà vua truyền lệnh cho Lý Thông đi tìm và hứa sẽ gả công chúa cho y. Lý Thông nhờ Thạch Sanh xuống hang xà tinh cứu công chúa, nhưng sau khi cứu được công chúa lên thì cho người lấp cửa hang. Dưới hang sâu, Thạch Sanh bắn xà tinh, cứu được thái tử con vua Thủy Tề, được mời xuống thủy cung chơi. Tại đây, Thạch Sanh thu phục và rộng lượng tha chết cho hồ tinh. Vua Thủy Tề tặng chàng cây đàn thần, chàng trở về gốc đa sinh sống. Hồn ma của trăn tinh và xà tinh trả thù, lấy đồ càng bạc ở kho của nhà vua bỏ vào căn lều nơi gốc đa Thạch Sanh ở, chàng bị bắt giam ngục. Lý Thông định bụng sẽ xử tù chàng. Lại nói về công chúa, từ ngày thoát lạn, nàng bỗng bị câm. Nhà vua tìm cách chạy chữa nhưng không khỏi. Một hôm, nghe được tiếng đàn của Thạch Sanh vẳng ra từ ngục tối, nơi chàng bị giam giữ, công chúa bỗng lên tiếng. Thạch Sanh được vời đến, chàng kể rõ sự tình. Nhà vua phong cho Thạch Sanh làm quận công, cho kết duyên với công chúa. Thạch Sanh xin vua tha chết cho Lý Thông, nhưng trên đường về nhà, hai mẹ con y đã bị Ngọc Hoàng sai Thiên Lôi trừng phạt, biến chúng thành con bọ hung, đời đời sống trong nhơ bẩn. Quân của các nước chư hầu trước đây đến xin kén rể kéo đến gây chiến tranh. Thạch Sanh đã mang cây đàn thần ra gảy khiến chúng thoái chí, quy hàng. Chàng cũng mang niêu thần ra nấu cơm đãi quân tướng. Chúng nể phục và rút quân về nước. Nhà vua truyền ngôi cho Thạch Sanh, còn công chúa được phong làm hoàng hậu.
Đoạn trích dưới đây kể về sự việc hồn ma của trăn tinh và xà tinh trả thù, lấy đồ càng bạc ở kho của nhà vua bỏ vào căn lều nơi gốc đa Thạch Sanh ở, chàng bị bắt giam ngục. Lý Thông định bụng sẽ xử tù chàng. Một hôm, chàng đem đàn thần ra gảy, công chúa nghe được tiếng đàn bổng lên tiếng nói rằng đó là người cứu nàng thoát khỏi yêu tinh đại bàng. Thạch Sanh được vời đến, chàng kể rõ sự tình.
Sanh từ đến ở ngục u,
Trong lòng cũng chẳng giận thù cùng ai.
Nhân khi vắng vẻ thảnh thơi,
Chàng bèn mới hỏi rằng ai lạ lùng?
Quân rằng: “Quốc tế quận công,
Chính danh tên gọi Lý Thông thực người”.
Sanh nghe quân nói đầu đuôi,
Biết rằng Thông thực là người bất nhân.
Biết mà lòng chẳng oán hờn,
Mặc ai vô nghĩa, bất nhân cũng đành.
Biết mà lòng chẳng phàn nàn,
Lấy đàn mới gẩy nhặt khoan tính tình.
Đàn kêu nghe tiếng nên xinh,
Đàn kêu: tang tịch, tình tinh, tang tình.
Đàn kêu: Ai chém trăn tinh,
Cho mày vinh hiển dự mình quyền sang?
Đàn kêu: Ai chém xà vương,
Đem nàng công chúa triều đường về đây?
Đàn kêu: Hỡi Lý Thông mày
Cớ sao phụ nghĩa lại rày vong ân?
Đàn kêu: Sao ở bất nhân,
Biết ăn quả lại quên ân người trồng!
Đàn kêu năn nỉ trong lòng,
Tiếng ti tiếng trúc đều cùng như ru.
Đàn kêu: Trách Hán quên Hồ
Trách Tần quên Sở, trách Ngô quên Tề.
Đàn kêu thấu đến cung Phi,
Trách nàng công chúa vậy thì sai ngoa.
Nàng đương rầu rĩ mặt hoa
Tiếng đàn lừng lẫy như là oán ân;
Khác nào như kẻ phùng xuân
Cười cười, nói nói trước sau trình bày:
Rằng: Đàn ai gẩy đâu đây?
Xin cha đòi lại ngày rày cho con. Viện vương nghe nói, phút cười
Trong lòng hớn hở mừng vui nào tày.
Rằng: Từ phải nạn đến nay
Làm sao con cứ chẳng hay nói mà?
Làm cho chua xót lòng cha
Cầu trời khấn phật kể đà hết hơi.
Hay là nghe tiếng đàn người
Thì con phải nói khúc nhôi cha tường.
Nàng nghe bày tỏ mọi đường,
Rằng: Người đàn ấy thực chàng cứu con.
Dưới hang đã tỏ lòng son:
Rằng về loan phượng kết đôi duyên vàng.
Lý Thông bạc ác phụ phàng
Cửa hang lấp lại tìm đường tranh công.
Vì con lâu chẳng thấy chồng
Trong lòng luống những giận lòng câm đi.
Nghe lời con nói một khi
Lệnh truyền nội giám tức thì đòi ngay.
Lý Thông nghe tiếng đàn rày
Bảo: Đừng gẩy nữa mà mày chết tươi!
Sanh rằng: Nói cũng nực cười
Tôi buồn, tôi gẩy đàn chơi chút mà.
Dù rằng chết cũng nên ma,
Được về thượng giới cũng là qui tiên.
Thị thần bèn bước đến liền.
Trình Thông mới nói việc viên gẩy đàn:
Tôi xin lĩnh lại đền vàng
Vào chầu để đức thiên nhan ngài đòi.
Thông nghe, vâng lệnh cứ lời
Giao tù, bụng những thở dài mà lo.
Sanh từ bước đến triều đô
Lần qua cửa tía, bước vô đền vàng.


(Trích theo Kho tàng truyện Nôm khuyết danh, tập 2, NXB Văn học, Hà Nội, 2000, trang 1989-1993)
[1] Thạch Sanh: Tác phẩm ra đời vào cuối thế kỉ XVIII, đầu thế kỉ XIX, dựa trên truyện cổ tích thần kì Thạch Sanh.
Thực hiện các yêu cầu đọc hiểu bài Thạch Sanh:
"